محمد یعقوب یسنا (زادهٔ ۱۰ ۱۳۵۷ - درهٔ نیکپی، شهرستان دوشی، بغلان) اسطوره‌شناس، شاهنامه پژوه، منتقد ادبی، نظریه ‌پرداز و داستان ‌نویس اهل افغانستان است. وی نزدیک به دو دهه در دانشگاه البیرونی ولایت کاپیسا تدریس کرده و همزمان آثار چشمگیری در عرصهٔ پژوهش‌های ادبی و فلسفی، شعر و داستان منتشر کرده‌است. یسنا یکی از فعالان حوزهٔ ادبیات و فرهنگ افغانستان است و تقدیرات و جوایز متعددی را در کشورهای افغانستان، ایران و تاجیکستان به پاس فعالیت‌ هایش کسب کرده ‌است.

زندگینامه

محمد یعقوب یسنا زاده ۱۰ حوت ۱۳۵۷ هـ ش از درهٔ نیکپی شهرستان (ولسوالی) دوشی از ولایت بغلان افغانستان است. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطهٔ خود را در لیسهٔ کلانگذر درهٔ نیکپی، و دورهٔ لیسه را در لیسهٔ غلام‌ حیدر خان کابل سپری کرده‌ است. وی بنا به علاقه‌ مندی که به ادبیات و فرهنگ داشت، در سال ۱۳۸۰ وارد دانشکدهٔ زبان و ادبیات دانشگاه کابل شد و در رشتهٔ زبان و ادبیات پارسی دری تا درجهٔ ماستری (فوق لیسانس) تحصیل کرد. وی هم‌اکنون در حال تحصیل در مقطع دکترا در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه یزد ایران است. یسنا در سال ۱۳۸۰ با همسرش اورانوس ازدواج کرد و اکنون چهار فرزند به نام‌ های فلورانس، میترا، پروچیستا و دانا دارد.

فعالیت‌های محمد یعقوب یسنا:

• معاون مدیر مسئول هفته‌ نامهٔ دانشجو از ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴
• استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه البیرونی در ولایت کاپیسا از ۱۳۸۳ تا اکنون
• آمر دپارتمنت پارسی دری دانشکدهٔ زبان و ادبیات دانشگاه البیرونی از ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۳
• مدیر مسئول هفته نامهٔ «پگاه» از ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶
• سردبیر و ویراستار مجلهٔ «عدالت» وزارت عدلیه از ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰
• مسئول کمیتهٔ فرهنگی مرکز دموکراسی و حقوق بشر (انجمن) از ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱
• معاون شورای اجتماعی و فرهنگی مردم نیکپی از ۱۳۸۷ تا اکنون
• صاحب امتیاز نشریهٔ «نامه» از ۱۳۹۲ تا اکنون
• مسئول کمیتهٔ تحقیق «دانشگاه خورشید» از ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵
• مدیر مسئول «انتشارات مقصودی» از ۱۳۹۳ تا اکنون
• نمایندهٔ دانشجویان خارجی دانشگاه یزد از ۱۳۹۶ تا اکنون
• عضو اتحادیهٔ نویسندگان در کابل
• عضو هیئت داور در بررسی آثار ادبی فرهنگی در وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان
• عضو هیئت داور در سمینار نشست بین‌المللی استادات ادبیات فارسی در تهران
• عضو هیئت داور در آثار داستانی زون شمال شرق افغانستان
• عضو هیئت داور ادبیات داستانی در جشنوارهٔ ادبی مجلهٔ بخارا
• عضو هیئت داوران جشنوارهٔ ادبی-هنری زخم‌های جنگ

آثار

از یعقوب یسنا مقاله‌های زیادی در نشریه‌ های افغانستان، ایران و تاجیکستان نشر شده‌است. در ضمن نوشتن مقاله، ۱۲ کتاب نیز از ایشان تاکنون به چاپ رسیده‌است. وی همچنین در سمینارها و همایش‌ های علمی، ادبی و فرهنگی در کشورهای ایران و تاجیکستان نیز اشتراک کرده ‌است.

پژوهش

واژه ‌های عربی در شاهنامه: نخستین تحقیق در بارهٔ واژه‌ های عربی شاهنامهٔ فردوسی در افغانستان است. در این کتاب ۶۶۹ واژهٔ عربی با استناد به بیت‌های شاهنامه مشخص شده‌ است.

اهریمن بررسی اسطوره ‌های اوستایی در شاهنامه (تحول اسطوره از اوستا تا شاهنامه): در این کتاب اسطوره‌های اوستایی در شاهنامه بررسی شده ‌است. ۷۰ چهره و مفهوم اساطیری اوستایی در شاهنامهٔ فردوسی نشان داده شده ‌است. این کتاب مشخص کرده ‌است‌ که شاهنامه از نظر معرفتی، تداوم اوستا است.

دانایی‌ های ممکن متن (نظریه‌ هایی دربارهٔ چگونگی معنا داری متن ادبی): این کتاب از نخستین کتاب‌های فلسفی در بارهٔ فلسفهٔ ادبیات در افغانستان است‌که به چگونگی شکل‌ گیری معنای متن ادبی از چشم‌انداز نظریه‌های فلسفی پساساخت‌گرا به معنا و ادبیات پرداخته‌است.

خوانش متن (نقد ادبی): در این کتاب شعر و داستان معاصر را نقد شده‌ است. نقد عملی شعر و داستان معاصر به صورت گسترده‌است.

مقدمه ‌ای بر فردوسی ‌شناسی و شاهنامه ‌پژوهی (ارایهٔ چشم ‌انداز انتقادی از فردوسی ‌شناسی و شاهنامه ‌پژوهی): این کتاب مطالعات فردوسی ‌شناسی و شاهنامه‌ پژوهی را به صورت انتقادی بررسی کرده ‌است. در کتاب چهار نظریه دربارهٔ مطالعات فردوسی‌ شناسی و شاهنامه‌ پژوهی ارایه کرده‌ است: رابطهٔ گفتمانی فردوسی، شاهنامه و محمود؛ جدایی انتقاد از اندیشهٔ فردوسی و شاهنامه؛ شاهنامه، حماسهٔ بنی بشر؛ و جغرافیای پدیدارشناسانهٔ ایران فرهنگی در شاهنامه.

نگارش و روش تحقیق : در این کتاب مشکلات تحقیق در نهادهای تحقیقی و دانشگاه ‌های افغانستان بررسی شده و راه‌ حل‌هایی برای رفع مشکلات تحقیق در نهادهای تحقیقی و دانشگاه‌ های افغانستان ارایه کرده ‌است.

روشنگری افسون (نقد معرفت در افغانستان): این کتاب اندیشه‌های فلسفی یعقوب یسنا در بارهٔ چهار ساده‌ انگاری فرهنگی و فکری مردم افغانستان است. ساده ‌انگاری معرفتی، ساده‌انگار هستی ‌شناختی، ساده ‌انگاری هنری و ساده‌ انگاری آموزشی.

گشودن (مقاله‌ های پژوهشی): مقاله‌های پژوهشی و آکادمیک دربارهٔ پست‌ مدر نیسم، استعاره، عشق، شراب و… است.

جایگاه زبان پارسی در افغانستان (مقاله پژوهشی)

بررسی شگردهای زبانی و بیانی نفثه‌ المصدور به اساس مولفه‌های پسامدرنیسم: (مقاله پذیرفته و چاپ شده در هشتمین همایش ملی نقد و نظریه‌ی ادبی ایران)

بررسی تشبیه و استعاره به اساس نظریه‌ی ساخت‌گرا و زایاگشتاری: (مقاله پذیرفته و چاپ شده در هشتمین همایش ملی نقد و نظریه‌ی ادبی ایران)

تحلیل و بررسی نفس در آرای نجم‌الدین رازی و ابن سینا: (مقاله پذیرفته و چاپ شده در هشتمین همایش ملی نقد و نظریه‌ی ادبی ایران)

زن نامه (در نقد فرهنگ مردسالار جامعه افغانستان) - آماده چاپ

انسان انگاری جهان (نظریه‌ ای دربارهٔ شکل ‌گیری معرفت و فرهنگ) - آماده چاپ

جریان‌ شناسی تطبیقی شعر معاصر ایران و افغانستان - آماده چاپ

شعر:

من و معشوق و ماقبل تاریخ (مجموعه شعر)

در غیبت (مجموعه شعر)

نویسندگی:

• در برگشت به مرگ (داستان): این رمان سرنوشت کودکی را بنام غلام‌حسین روایت می‌ کند که توسط روس‌ ها در افغانستان اسیر شده ‌است. به روسیه برده می‌شود. از روسیه به افغانستان برمی‌گردد. غلام‌ حسین درگیر مفهوم عشق، زندگی و مرگ می‌شود.
• در دیدار با موجودات فضایی چه گذشت (داستان علمی-تخیلی)
• زنی که بار سوم کشته شد (داستان) - آماده چاپ
• هذیان عصر کرونا - آماده چاپ

تقدیر و جوایز ادبی و فرهنگی

• تحسین ‌نامه و مدال طلا از طرف بنیاد احمد شاه مسعود - ۱۳۸۳
• تحسین‌ نامه و جایزه نقدی از طرف وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان - ۱۳۹۱
• دریافت لوح تقدیر برای فعالیت فرهنگی از طرف معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان (محمد کریم خلیلی) - ۱۳۸۵
• تقدیرنامه برای فعالیت مطبوعاتی از طرف ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت پروان - ۱۳۸۶
• لوح سپاس برای فعالیت علمی و فرهنگی از طرف اداره و طریقه تعلیمات مذهبی شیعه امامی اسماعیلی برای افغانستان - ۱۳۹۳
• تقدیر و برگزاری همایش علمی با عنوان «جایگاه یعقوب یسنا در ادبیات افغانستان» از طرف کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو بلخی - ۱۳۹۵
• دریافت لوح دانشجویان برتر دانشگاه یزد به مناسبت سی‌ ومین سال تأسیس دانشگاه یزد.
• دریافت تقدیرنامه از وزارت آموزش و پرورش ایران به مناسبت سخنرانی در بارهٔ «اسطوره در ادبیات فارسی و جایگاه اسطوره در ادبیات کودک» - ۱۳۹۷
• تقدیر از طرف شهرداری و شورای شهر یزد - ۱۳۹۹
• احوال ‌گیری و تقدیر رئیس‌ جمهور ایران به پاس کارهای فرهنگی - ۱۳۹۹